Twee jaar geleden werd ik gebeld door een dame van de VPRO. Ik zat bij de Oosterplas in de zon. Mijn mobiel had slecht bereik. Het duurde even voor ik door had wie ik aan de lijn had en waarvoor.
Ze zei: “Ik ben bezig met vormgeven van een Tegenlicht aflevering. Het is nog maar vooronderzoek, maar we willen iets in beeld brengen rondom praten met kinderen over alle dreigende nieuws over het klimaat. Hoe leef je ze voor hoe je je hiertoe kunt verhouden? Hoe praat je erover en wat doe je met je kinderen rondom dit thema? Ik ben bij jou terecht gekomen door de workshops die je geeft over het doorvoelen van sterke emoties rondom klimaat. Heb jij kinderen?”
Die heb ik. Op dat moment waren mijn jongens 6 en 9. Ze speelden in het water van de Oosterplas. Op het Jeugdjournaal waren de Australische branden toen nogal ‘hot’, zeg maar. Een dialoog daarover eerder die week met mijn oudste zoon: “Mam, mag het uit? Ik kan er niet meer tegen. Het wordt soort van gewoon, dit nieuws. Ik voel het niet meer”. “Dat lijkt me niet goed, lieverd, niks meer voelen of wel?” Zei ik. “Weet je, elke dag dit soort nieuws innemen zet steeds je schriksysteem aan, totdat het overspoeld wordt. Dat gaat heel geleidelijk, maar het is niet gezond. Uiteindelijk beschermt je lichaam jou door niks meer te voelen, dat heb jij nu misschien?” We waren het erover eens dat het Jeugdjournaal niet elke dag meer aan ging.
Dit vertelde ik aan de dame die me belde. We praatten enthousiast door. Wat doe je als je kind bang is en niet kan slapen? Bedding geven voor de angst. Niet wegwuiven, helpen co-reguleren met mijn adem en lichaam. Totdat de angst weg ebt. Wat geef je ze mee over hun toekomst? Dat iedereen een unieke gift bij te dragen heeft, en dat het onze taak is als ouders die te ontdekken en helpen bevrijden in je kind. Je gift inzetten voor een betere wereld en bewust leven, meer kun je niet doen en dat is genoeg.
Wat doen jullie als gezin al wel en niet voor het klimaat? Van de 5 grote klappers voor je impact op milieu konden wij er op dat moment 3 afvinken. Zo min mogelijk vliegen & autorijden; check. Bewust lokaal en zuinig eten: check. Huis verduurzamen: lastig. Plantaardig eten: een gevecht. We eten nog 3x per week dieren..
Is mijn oudste zoon eventueel bereid om op tv geinterviewd te worden hierover? En ikzelf?
Een aantal maanden en 2 gesprekken later is het zo ver. Mijn oudste zoon ziet het niet zitten om op tv te komen maar dat hoeft ook niet. De Corona lockdown heerst en het concept wordt een online panel met ouders, geleid door een ervaren klimaatgesprekken begeleider.
De avond verloopt mooi. Verschillende ouders belichten hun worstelingen en oplossingen. De sfeer is positief en de algehele boodschap die we brengen ook: onze kinderen hebben ‘actieve hoop’ nodig: het gevoel dat er nog hoop IS voor een betere wereld en dat ze daaraan bij kunnen dragen.
We krijgen bericht als de uitzending af is, beloven ze ons. Vervolgens horen we niets meer. OP 14 April 2021 is het zo ver: ‘onze afleveringsdatum’. Ik zie de documentaire titel ‘We are Fucked’. Eronder:
Klimaatdepressie en eco-anxiety zijn sinds kort officiële diagnoses. Onder deze tieners en twintigers van nu leeft sterk het gevoel dat zij de rotzooi moeten opruimen voor de generaties vóór hen. In de korte documentaire We Are Fucked zien we drie jongeren die hun klimaatzorgen omzetten in actie. Hoe ver gaan ze daarin en hoe eenzaam is hun strijd?
We Are Fucked laat de kijker achter met een dubbel gevoel. Is het wel gezond dat jongeren op deze leeftijd al zó bezig zijn met de klimaatcrisis? Kan je nog wel jong zijn als je je constant druk maakt over de gevolgen van de klimaatcrisis? Of hebben deze jongeren gelijk en zou het niet beter zijn als we de opwarming van de aarde allemaal zo serieus zouden nemen? We Are Fucked is een documentaire over het grootste probleem van deze tijd en de druk die dit op een opgroeiende generatie legt.
Het is een andere documentaire geworden. Ons gesprek met de ouders heeft de aflevering niet gehaald. Teleurgesteld bekijk ik wat het geworden is.
Ik zie drie jongeren uitgelicht die strijden; zich aansluiten bij Extinction Rebellion en actievoeren. Ze zetten hun verdoofd en machteloos voelen om in vechten.
Uit mijn groepsbegeleidingswerk en met alle ervaring die ik heb over het zenuwstelsel weet ik: vechten is beter dan machteloos toekijken, dat is waar. En samenzijn in klimaatzorgen is beter dan alleen zitten op je kamertje. Maar toch is er in het samenkomen toch een verstrekkend gevoel van eenzaamheid. Dat wordt ook hier in deze documentaire helder.
Ik vind het jammer dat de documentairemakers voor deze insteek gekozen hebben. De jongeren zijn stoer, en Greta is voor mij een heldin. Haar strijd heeft zeker werking. Maar wat ik mis in dit alles is de spotlight op iets dat collectieve verbinding en veerkracht versterkt. We moeten leren om Community Resilience te kweken. Mensen kunnen elkaar in groepsverband heel makkelijk emotioneel naar beneden trekken. Angst, woede, verslagenheid, wanhoop: het zijn besmettelijke emoties. Zeker in groepsverband: de mens is een groepsdier. Voor je het weet zet 1 getriggerde groepsgenoot bij iedereen onbedoeld het schrik systeem in ons zenuwstelsel aan.
Maar het omgekeerde bestaat gelukkig ook: co-regulatie. We zijn als zoogdier in staat om gestreste, huilende of angstige kinderen te helpen bedaren. Daarvoor moet de ouder wél ontspannen zijn en bedding geven: via lichamelijk contact voelt het kind de rustige adem. In oogcontact ziet het liefde en aandacht. EN langzaam komt het zenuwstelsel van schrik terug naar verbindingsmodus.
Volwassenen kunnen zichzelf en hun eigen zenuwstelsel tot bedaren brengen met activiteiten die het signaal ‘alles is ok’ afgeven. Dat kan yoga, meditatie, ademoefeningen, wandelen in de natuur zijn.. Maar bij overspoeld zijn (door te vaak schrikken en vechten of vluchten) kunnen we het als sociaal dier niet alleen af. Dan is co-regulatie nodig. We hebben elkaar daarin echt nodig en moeten leren hoe we dat kunnen doen. Zodat we op de juiste manier veerkrachtige communities bouwen.
Dit zou ik VPRO willen zeggen als ik de kans kreeg. Maar ze laten niet meer van zich horen.
Het wordt zomer. Ik word gebeld door Roanne Van Baren. Ze schrijft voor Maatschapwij.nu en wil over dit thema iets schrijven. Klimaat is geen individueel lijden waar therapie voor nodig is. Het is een collectief thema en we moeten er op de juiste manier iets mee. Bij haar kan ik mijn punt kwijt. Dat is fijn.
Het is een mooi artikel geworden. Hieronder een klein stukje, de link naar rest van haar artikel onderaan.
We moeten oppassen dat pijn rondom klimaatverandering een particulier lijden wordt, zeggen de critici van de term ‘klimaatdepressie’. “Door het label ‘klimaatdepressie’ worden deze mensen neergezet als afwijkende individuen, en worden we van het echte probleem afgeleid. Namelijk dat het dominante (westerse) mensbeeld waarin mens en natuur gescheiden zijn onhoudbaar is en al tot veel schade heeft geleid,” schrijft zorgethicus Vivianne Baur.
Een psycholoog bezoeken is dan niet de oplossing. We moeten als collectief de existentiële, morele en politieke vragen stellen die ons allemaal aangaan, stelt Vivianne. “Wat betekent het om te leven in een tijd van ecologische crisis en klimaatverandering? We zijn immers relationele wezens en verbinding ervaren met anderen is een belangrijk onderdeel van een duurzaam en betekenisvol leven.”
Een collectief rouwproces dus… Misschien kan ik mij daarvoor aansluiten bij een klimaat activistische organisatie. Maar als ik kijk naar de documentaire ‘We Are Fucked’, zie ik jongeren die in dezelfde klimaatshit zwemmen en daardoor nog net iets wanhopiger worden. Hoe zorgen we ervoor dat we in ons klimaat-samen-zijn elkaar niet naar beneden trekken?
In de strijd tegen klimaatverandering verzanden mensen in protesteren, vingers wijzen, angst, boosheid en schuldgevoelens, ziet klimaatpsycholoog Leonie Stekelenburg. En degenen die de grootsheid van het probleem niet aankunnen, belanden in machteloze ontkenning. Het zijn weliswaar logische reacties op stress in levensbedreigende situaties – vluchten, vechten of bevriezen – maar ze gaan ons niet redden.
“Het beste wat je kan doen in deze tijden is een community van zorg, belonging, humor en vreugde creëren”
Leonie: “Deze signalen kunnen we leren herkennen. Om vervolgens de interne balans te herstellen. Vanuit de fysiologische staat van ontspanning kunnen we ons weer verbinden: met ons eigen hart, met elkaar, met ‘het web van leven’. En vanuit de liefde voor onze kinderen en de toekomst die we als mensheid delen, kunnen we bruggen bouwen om samen in actie te komen en de moed te vatten om jouw unieke bijdrage te leveren in de collectieve shift. Niet vechtend tegen anderen, maar in verbinding.”
Niet vanuit angst, boosheid, verdriet of schuld contact met elkaar maken, maar samen liefde cultiveren dus. Een kleine reflectie laat mij inzien dat ‘het eerste’ inderdaad mijn houding is geweest. De Hummer, de rijen voor de winkels, de klimaat-documentaires, de afgeprijsde kip… Ik wijs om mij heen. Maar ook naar mijzelf: als ik een keertje vlees eet bij mijn vader, de verwarming aanzet, te lang douche en dat ik überhaupt rijlessen neem (weer een extra autorijdend persoon). Het resultaat: een chronische rugpijn en machteloos gevoel. Tijd voor het tweede: samen liefde cultiveren.
https://maatschapwij.nu/blogs/klimaatdepressie/
